Biłgoraj - miasto szlacheckie o korzeniach XVI-wiecznych

By Margoz, [CC BY-SA 4.0 DEED (/https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/)], via Wikimedia Commons

Odkryj Biłgoraj – skarb południowo-wschodniej Polski! Zanurz się w historii miasta, która sięga drugiej połowy XVI wieku, kiedy to zostało założone przez szlachecką rodzinę Gorayskich.

REKLAMA

wiadomości

miasto

na sygnale

komunikacja

kultura

zdrowie

nieruchomości

biznes

Tego szukamy w Biłgoraju

Przekonaj się, co kryje się pod najczęściej wyszukiwanymi frazami internautów, takimi jak: Biłgoraj, praca Biłgoraj, Biłgoraj pogoda, PKS Biłgoraj, Biłgorajska, gazeta biłgorajska.

Jeśli jesteś osobą, która chce dowiedzieć się czegoś więcej o Biłgoraju, tutaj możesz przeczytać kilka słów o jego historii.

Biłgoraj powstał z inicjatywy Adama Gorajskiego, zlokalizowanego przy trasie prowadzącej z Przemyśla i Jarosławia do Lublina. Nazwa miejscowości, Biłgoraj, prawdopodobnie istniała już przed samym założeniem osady. Składa się ona z dwóch elementów - „Goraj” (miejscowość górzysta) oraz „Biel” (biały). Jest możliwe, że wzniesienie nad Ładą było nazywane „Białym Gorajem”. Nazwę zapisywano pierwotnie jako „Biełgoraj”, a później jako Biłgoraj.

Dzięki staraniom założyciela, Adam Gorajskiego, w 1578 r. Biłgoraj uzyskał prawa miejskie oparte na prawie magdeburskim. Miasto otrzymało przywilej organizacji cotygodniowych targów w soboty i trzech jarmarków rocznie. Rozwój miasta był również związany z istniejącą drogą z Tarnogrodu.

Po śmierci Adama Gorajskiego jego syn Zbigniew został właścicielem Biłgoraja i w 1611 r. poprosił króla o potwierdzenie przywileju lokacyjnego. Nowy właściciel dążył do uregulowania spraw wewnętrznych miasta i w 1628 r. wydał przywilej nadający prawa rzemieślnikom z branży drzewnej, ceramicznej oraz metalowej.

W XVII wieku nastąpił intensywny rozwój handlu w Biłgoraju. Po śmierci Zbigniewa, opiekę nad miastem przejął jego syn Teodor, a następnie jego siostra Teofilia Rejowa. Kolejnym właścicielem został Stanisław Antoni Szczuka, a po jego zgonie – Konstancja, wdowa po nim, oraz jego nieletni synowie.

Pierwsze informacje o pożarach w Biłgoraju pochodzą z połowy XVII wieku, gdy miasto padło ofiarą spalenia przez Tatarów i Kozaków. W okresie wojny północnej Biłgoraj został zniszczony przez wojska szwedzkie, ruskie i saskie, lecz mimo zniszczeń został szybko odbudowany. W 1748 r. miasto dotknął kolejny pożar. W 1795 r. Biłgoraj znalazł się pod panowaniem austriackim, a następnie w 1809 r. w Księstwie Warszawskim, aby ostatecznie od 1815 r. być częścią Królestwa Polskiego.

Od połowy XIX wieku następowała stopniowa rozbudowa Biłgoraja, choć rozwój miasta został zahamowany przez pożary w latach 1819 i 1834. Wyjątkowo dotkliwy był pożar wybuchły 28 maja 1872 r. W 1912 r. miasto zostało włączone do guberni chełmskiej, utworzonej przez zaborców w celu rusyfikacji.

W czasie pierwszej wojny światowej, w 1915 r. Biłgoraj znalazł się pod okupacją austriacką. W 1916 r. okupanci zbudowali linię kolejki wąskotorowej, łączącej miasto ze Zwierzyńcem. W tym samym roku mieszkańcy Biłgoraja założyli szkołę miejską z wykładowym językiem polskim.

Na początku międzywojnia, mimo że Biłgoraj stał się stolicą powiatu w województwie lubelskim, był zacofany gospodarczo. W mieście dominowała zabudowa drewniana, choć wśród budynków sakralnych znajdowały się trzy imponujące obiekty murowane, w tym synagoga. W 1917 r. powstała Hurtownia Spółdzielcza, a w 1922 r. Dział Detaliczny tej hurtowni zmienił nazwę na Spółdzielcze Stowarzyszenie Spożywców "Społem". Również w 1918 r. powstała publiczna szkoła powszechna.

8 września 1939 r. rozpoczęły się niemieckie naloty bombowe na Biłgoraj, skutkując śmiercią 12 mieszkańców i ranami dla kolejnych 12. Bombardowania dotknęły ulicę Lubelską i Rynek. Niemcy, 11 września 1939 r. podpalili miasto, obejmując ogniem obszary Rynku, ulicy Lubelskiej, Przemysłowej, Kościuszki, 3 Maja, Radzieckiej i częściowo Nadstawnej. Centrum miasta, gdzie mieściły się sklepy, magazyny, warsztaty rzemieślnicze, a także ratusz, kościół parafialny, synagoga, biblioteka Macierzy Szkolnej, kino i dwie sale widowiskowe, zostało spalone. Ostateczne przejęcie kontroli nad miastem przez Niemców miało miejsce 17 września, a już 28 września Biłgoraj został przekazany pod okupację sowiecką.

Sowieci ustanowili w Biłgoraju Tymczasowy Komitet Rewolucyjny, który utworzył Milicję Ludową złożoną z Polaków, Ukraińców i Żydów. Oddziały Armii Czerwonej opuściły miasto 3 października 1939 r. Przed wyjściem, komendant garnizonu poinformował TKR o planowanym wyjeździe wojsk radzieckich i zaoferował członkom TKR oraz działaczom możliwość emigracji do ZSRR. Wszyscy członkowie TKR wraz z rodzinami i około tysiąca Żydów opuścili wtedy Biłgoraj, obawiając się prześladowań ze strony Niemców. Miasto wróciło pod niemiecką okupację.

W ramach akcji wysiedleńczo-pacyfikacyjnej „Wehrwolf” (Wilkołak) 15-16 czerwca 1943 r. około 800 mieszkańców zostało wysiedlonych. Mężczyźni, kobiety i dzieci zostali przetransportowani do obozu przejściowego w Zwierzyńcu, gdzie po selekcji młodzi mężczyźni i kobiety trafili na przymusowe roboty do Niemiec, a około 700 osób zostało osadzonych w niemieckim nazistowskim obozie zagłady Majdanek. W maju 1944 r. Niemcy utworzyli w Biłgoraju obóz przejściowy dla partyzantów schwytanych w lasach janowskich i Puszczy Solskiej. Okupacja niemiecka zakończyła się 24 lipca 1944 r.